کد مطلب:43100 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فرازهاي هشتاد و سوم تا هشتاد و ششم خطبه هشتاد و هفتم نهج‎البلاغه كه در آن امام به نقل حديث پيامبر در كيفيت مرگ اهل‎بيت مي‎پردازد چيست؟

«أَيُّهَا النّاسُ، خُذُوها عَنْ خاتَمِ النَّبِيِّينَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: «إِنَّهُ يَمُوتُ مَنْ ماتَ مِنّا وَ لَيْسَ بِمَيِّتٍ. وَ يَبْلي مَنْ بَلِيَ مِنّا وَ لَيْسَ بِبالٍ» [اي مردم اين كلام را از خاتم انبيا(ص) بگيريد كه فرموده است «كسي كه از ما مي‎ميرد، مرده نيست و كسي كه از ما مي‎پوسد، پوسيده نيست».]
در ظاهر دو جملة منقول از پيامبر اكرم(ص) تناقضي مشاهده مي‎شود كه با دقّت در منابع ديگر از روايات منتفي مي‎گردد. توضيح اينكه مرگ كه انتقال روح از بدن به عالم ماوراي طبيعت است امري است همگاني و هيچ‎كسي از اين امر عامّ مستثني نيست.
«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعونَ» آل‎عمران/185 [همة نفوس مرگ را خواهند چشيد، سپس به سوي ما برمي‎گرديد.]
و آيه‎اي كه در مرگ خود خاتم‎الانبياء(ص) آمده است، چنين است: «إِنَّكَ مَيِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ» زمر/30 [قطعاً مرگ ترا خواهد گرفت و قطعاً ديگران هم خواهند مرد.]
و به قول بعضي از حكماء هرچه و هركه قدم به اين دنيا گذاشته است، خواهد رفت و همچنين همة بدنهاي مادّي در زير خاك متلاشي شده و خواهيد پوسيد. [البته بقاي طولاني بعضي از بدنها به جهت خواصّ طبيعي يا مختصات روحي غير از ابديت بدنها در قلمرو طبيعت است كه وقوع ندارد. فقط فردي به نام عبدالله بن سبا كه ساخته شدة دست سازندگان شخصيت‎هاي دروغين، است گفته كه پيامبر و دودمان معصوم او براي ابد زنده هستند يعني مرگ طبيعي كه ديگران را فرا مي‎گيرد، به سراغ آن معصومين نمي‎آيد! خود جملة مزبور خلاف آية قرآن است كه در بالا متذكّر شديم، به اضافة اينكه عبدالله بن سبا چنانكه از تحقيقات دانشمند محترم آقاي سيدمرتضي عسكري برمي‎آيد، شخصيتي است مجعول و چنين شخصي وجود نداشته است]. اما مفاد دو جملة دوم در روايت كه مي‎فرمايد «وَ لَيْسَ بِمَيِّتٍ» و «وَ لَيْسَ بِبالٍ» اما اينكه آنان نمي‎ميرند، دو احتمال دارد: احتمال يكم ـ اينست كه نه تنها ارواح پاك آن معصومين مانند ديگر ارواح انسانها فاني و معدوم نمي‎شوند، بلكه پس از انتقال از اين دنيا باز به حيات عالي خود ادامه مي‎دهند، در صورتي‎كه ارواح ديگر انسانها در عالم برزخ موجوديت دنيوي خود را دارا مي‎باشند، يعني همان ارواح يا نفوسي هستند كه در اين دنيا كار خود را انجام داده و وارد عالم برزخ شده‎اند. ولي ارواح معصومين جهان حيات عالي را كه در اين دنيا به جهت تخلق به اخلاق الله و تأدب به آداب الله به كمال ممكن رسانده بودند، ادامه خواهند داد. و اگر اختصاص معصومين(ع) را به اين حيات عالي نپذيريم، راهي ديگر براي اثبات تفاوت ميان بقاي ارواح معصومين و مردم ديگر ديده نمي‎شود. از همين مطلب روشن مي‎شود كه براي اثبات تفاوت ميان بقاي ارواح معصومين و ارواح ديگر انسانها نمي‎توان به آية شريفة «وَ لاتَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ في سَبِيلِ اللهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَلكِنْ لاتَشْعُرُونَ» [و نگوئيد دربارة كساني كه در راه خدا كشته مي‎شوند، آنان مرده‎اند، بلكه آنان زنده‎اند، ولي [مردم كوته‎بين] اين حقيقت را نمي‎فهمند.]
استدلال نمود، زيرا آية مباركه شامل همة انسانهائي است كه در راه خدا كشته مي‎شوند. و امّا جملة دوم از قسمت دوم روايت را مي‎توان با اختصاص بدن مثالي به معصومين(ع) پس از فرض پوسيده شدن بدنهاي جسماني آن اولياء الله تفسير نمود. تحقيقات مربوط به بدن مثالي را مرحوم محقّق هاشمي خوئي با نظربه منابع حديثي درج 6 از ص 202 به بعد آورده است. و احتمال مي‎رود مقصود از «لَيْسَ بِمَيِّتٍ» بقاء و دوام مكتب و حقائقي باشد كه پيامبر اكرم(ص) از جانب خداوندي براي هدايت و ارشاد مردم آورده است كه خود او و عترت معصومش رسالت و ابلاغ آن را به عهده گرفته‎اند.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 14
آية الله محمدتقي جعفري